Sindsdien zijn honderdduizenden doden gevallen. Na jaren strijd is het land grofweg verdeeld in gebieden onder controle van Assad, van de Koerden en van gewapende groepen in de provincie Idlib. Turkije heeft een deel van het grondgebied in het noordwesten onder controle. IS controleert geen gebieden meer, maar is nog wel in verschillende delen van het land aanwezig en in staat om aanslagen te plegen.
Nu de oorlog is afgelopen: kunnen mensen alweer terug?
President Assad heeft grote delen van het land onder controle. Er wordt een stuk minder gevochten dan een tijd geleden. In bepaalde delen van het land wordt voorzichtig geprobeerd weer wat op te bouwen.
Dit betekent echter niet dat alle vluchtelingen zomaar kunnen terugkeren. De meeste Syriërs zijn namelijk gevlucht voor het regime van Assad. Dat heeft zich schuldig gemaakt aan vele mensenrechtenschendingen, zoals het onderdrukken, detineren en folteren van opposanten, en het gebruik van gifgas.
Onduidelijk is wat met de vluchtelingen gebeurt als ze naar Syrië terugkeren. Uit bronnen van internationale organisaties als de Internationl Rescue Committee en SAWA blijkt dat teruggekeerde vluchtelingen zijn opgepakt of verdwenen, of gedwongen in dienst moesten.
Voor veel mannen is het risico groot dat zij gedwongen in dienst moeten. Zij worden mogelijk ingezet aan het front in Idlib waar het regime de burgerbevolking nog steeds bombardeert.
Kortom: voor vluchtelingen is Syrië nog niet veilig genoeg om terug te keren.
Als Syrië nog steeds onveilig is, waarom keren er dan mensen terug?
Vanuit de omringende landen worden Syrische vluchtelingen op allerlei manieren onder druk gezet om terug te keren. Zo kunnen Syriërs hun verblijf in Libanon niet legaliseren. Hierdoor kunnen ze elk moment worden gedetineerd en uitgezet. Ook kunnen ze niet in hun eigen levensonderhoud voorzien.
Uit berichten van onder andere Amnesty blijkt dat Turkije Syriërs gedwongen laat terugkeren naar onveilige gebieden. Er is geen onderwijs en onvoldoende gezondheidszorg.
UNHCR hanteert onderstaande terugkeercijfers vanuit buurlanden. Kanttekeningen bij deze cijfers: niet alle terugkeer wordt geregistreerd en niet alle data worden gedeeld met UNHCR.
Terugkeer naar Syrië vanuit buurlanden (Self Organized Syrian refugee returns) 2014-2018:
Turkije 48.660
Libanon 24.268
Irak 27.318
Jordanië 20.964
Egypte 1.190
Bron: Durable solutions for Syrian Refugees, november-december 2018.
De VN en donorgemeenschap gaven in maart 2019 op een conferentie nog aan dat de “condities in Syrië zich niet lenen voor de promotie of facilitering van georganiseerde vrijwillige terugkeer in condities van veiligheid en waardigheid in lijn met internationaal recht”.
Waarom heeft Denemarken een deel van Syrië, namelijk Damascus, veilig verklaard?
Denemarken heeft op basis van een rapport besloten dat de veiligheidssituatie in de provincie Damascus niet meer dusdanig onveilig is dat terugkeer naar deze provincie op zichzelf, zonder andere factoren, een gevaar betekent (bron www.thelocal.dk).
Genoemd rapport en ook andere bronnen, geven echter tal van redenen waarom men wel gevaar zou kunnen lopen van met name het regime. Het valt dus nog te bezien wat de beleidswijziging in Denemarken in de praktijk voor Syriërs gaat betekenen.
De mensen met een vergunning die uit Damascus komen worden nu door de Deense asieldienst opnieuw gehoord en beoordeeld. Voor zover wij weten zijn er nog geen vergunningen ingetrokken.
Cijfers over Syrische vluchtelingen
Ruim 5,6 miljoen mensen zijn Syrië sinds het begin van de oorlog in 2011 ontvlucht.
De meeste Syriërs verblijven in landen in de regio, zo verblijven 3,5 miljoen Syriërs in Turkije, een miljoen in Libanon en bijna 700.000 in Jordanië.
Bron:(Self Organized Syrian refugee returns)
