Saskia Sassen was even in Amsterdam voor een congres over de toekomst van de stad. De hoogleraar sociologie aan de universiteit van Columbia in New York is bezorgd over de greep van internationale beleggers op de huizenmarkt, vooral op de huurwoningen. ‘Dit raakt de hele middenklasse.’
Hoogleraar sociologie Saskia Sassen. Beeld Getty Images
‘Dus ze zijn ook geland in Nederland.’ Saskia Sassen (72) bekijkt het rijtje buitenlandse investeerders in Nederlandse huurhuizen in de Volkskrant Huisbazen Top-300. De Nederlands-Amerikaanse hoogleraar sociologie deed veel onderzoek naar de globalisering en de groeiende economische ongelijkheid die deze volgens haar met zich meebrengt. In Noord-Amerika heeft zij ‘high finance’ al zien huishouden in de grote steden. En nu is Europa dus aan de beurt.
Sassen vindt dat zo verontrustend dat zij warm voorstander is van ‘The Shift’. Die ‘Verandering’ is een beweging die is opgezet door Leila Farhani, rapporteur huisvesting van de Verenigde Naties. Steden moeten zich verzetten tegen het opslokken van hele huizenblokken door financiële grootmachten als de Amerikaanse durfinvesteerder Blackstone.
Wat is het probleem?
‘Als we praten over een tekort aan betaalbare huurwoningen, praten we vaak over huizen. Objecten van steen – of het gebrek daaraan. Daardoor zien we een ander probleem over het hoofd. Grote financiële partijen hebben huisvesting ontdekt als handelswaar. Ze zochten naar een nieuw terrein om geld te verdienen en vonden dat in huisvesting. Sinds enkele jaren zijn ze in een enorm tempo huizen aan het opkopen. Kleine huisbazen verdwijnen. Het verhuren van huizen wordt een zaak van grote bedrijven.
‘Eén huis is voor hen niet interessant. Het gaat om pakketten huizen. Voor een pakket kunnen ze grote internationale investeerders aantrekken. Samengevoegd kunnen ze ook in een oogwenk worden verhandeld. Niet bij de notaris, maar op de internationale kapitaalmarkt. Ze bepalen hun aankopen op basis van algoritmes, financiële instrumenten die maar weinig mensen echt kunnen doorgronden. Het effect kunnen we wel begrijpen. Huren wordt duurder.’
Wat doet dat met een stad?
‘Steden zijn vanouds plekken die voor iedereen toegankelijk zijn. Waar de machtigen en de machtelozen elkaar ontmoeten. De toegang tot de stad wordt echter steeds moeilijker als grote investeerders huurhuizen gaan verzamelen en de huren steeds maar verhogen. Of gebouwen waar weinig huur aan kan worden onttrokken simpelweg afbreken en vervangen door blokken met luxe appartementen.
‘Zo wordt wonen in de stad onmogelijk voor de lagere en middeninkomens, voor leraren, verpleegkundigen en politiemensen. De stad wordt een getto van de duurste soort. Dat gebeurt ook in Nederland, waar investeerders voorrang krijgen boven de sociale woningbouwverenigingen en de huurregulering is versoepeld. We kunnen ons de risico’s hiervan – de langetermijnschade voor onze steden – nog nauwelijks voorstellen.’
Wat willen die beleggers met die huurhuizen?
‘Niets. Het gaat ze niet om huisvesting. Het gaat niet om macht. Ze willen niet alle huizen in bezit hebben. Dat is het doel niet. Ze gebruiken huizen om winst te maken. Een band met de bewoners van hun huizen hebben ze niet, laat staan met de buurt waarin die huizen staan. Hun gebouwen functioneren als blokjes in een financieel pakket, waarmee ze kunnen spelen op de internationale financiële markt.
‘Vergelijk het met mijnbouw. Ze vinden een mijn. Ze exploiteren die mijn. Als de kolen op zijn, of het goud is verdwenen, dan trekken ze verder. Ze laten de rotzooi achter en kijken niet meer om.’
Wat is daartegen te doen? De Nederlandse regering ziet in grote beleggers juist een partner voor het oplossen van het tekort aan huurwoningen.
‘Eerst moeten we begrijpen wat er gaande is en op welke schaal. Europa is nog niet zo getroffen als de Verenigde Staten en Canada, maar ook hier is een nieuw tijdperk in huisvesting begonnen. Dus is dit het moment om steden weerbaar te maken en de bevolking te mobiliseren.
‘Er is al een tegenbeweging. In Berlijn koopt de gemeente huurhuizen terug van grote partijen. Na jaren van huurverhogingen mogen in die stad de prijzen de komende vijf jaar niet nog meer stijgen. En ook in Barcelona wordt grote beleggers de voet dwars gezet. Het gaat om behoud van de mooie en complexe structuur van onze steden en om bescherming van het recht op goede en betaalbare huisvesting.’
