Op 23 en 24 januari vindt in Parijs een top plaats over een Plan B voor Europa, nadat een eerdere poging afgelopen november was mislukt door de bloedige aanslagen in, onder meer, theater Bataclan. Het betreft een initiatief van een groep politici, ex-politici, wetenschappers en bezorgde burgers van een voornamelijk linksige signatuur. Onder hen bevinden zich de voormalige Duitse minister van Financiën Oskar Lafontaine, europarlementariër, presidentskandidaat en mede-oprichter van Parti de Gauche Jean-Luc Mélenchon en Stefano Fassina, Italiaans parlementslid, voormalig (onder)minister van Economie en Financiën en gewezen leider van de Linkse Jeugdbeweging. Aanvankelijk zou ook de flamboyante Griekse ex-minister van Financiën Yanis Varoufakis komen, maar deze heeft afgezegd, omdat hij volgende maand met een eigen beweging wil komen om de democratische processen in Europa te verbeteren.
This is a coup
Directe aanleiding voor dit initiatief vormde de manier waarop de trojka (de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het Internationale Monetaire Fonds) in juli vorig jaar de Grieken ‘tegen de muur’ had gezet tijdens de onderhandelingen over een derde bail out-programma. Velen vergeleken het optreden van de trojka met een staatsgreep. De hashtag #thisisacoup was destijds trending op Twitter.
De kritiek richt zich niet alleen op de ondemocratische wijze waarop de Brusselse technocraten opereren. Ook de aanpak om tot economisch herstel te komen wordt bekritiseerd. De forse bezuinigingen en rigoureuze hervormingen – beter bekend als ‘austerity measures’ – zijn volgens de initiatiefnemers niet de juiste methode om tot dat economisch herstel te komen, integendeel, de programmalanden raken daardoor steeds verder van huis.
DE TOEKOMST VAN EUROPA STAAT OP HET SPEL
Volgens de organisatoren staat de toekomst van Europa op het spel. Er zullen er lessen getrokken moeten worden uit de manier waarop een soevereine staat – Griekenland – door de trojka is behandeld. In een toelichting op hun plannen schrijft het organisatiecomité: ‘We must learn from this financial coup. The euro has become the tool of economic and governmental dominance in Europe by a European oligarchy hiding behind the German government, delighted to see Mrs Merkel doing all the « dirty work » other governments are incapable of undertaking’.
Neoliberalisme en corporatisme
Dit Europa leidt alleen maar tot massawerkeloosheid, meedogenloze sociale dumping en het schoffeert de samenlevingen in de Europese periferie. Deze EU is verworden tot een agent van het neoliberalisme en corporatisme met een ‘extreem rechts ethos’ en daarmee een vehikel om de democratische controle over productie- en distributieprocessen in Europa te annuleren, aldus het pamflet.
Daarbij heeft de invoering van de euro niet geleverd wat was beloofd, namelijk welvaart en werkgelegenheid, zo gaat het pamflet verder. De euro heeft er daarentegen met een ‘ijzeren kooi’ aan governanceregels toe geleid dat landen in een euro-gevangenis terecht zijn gekomen, waaruit geen ontsnappen mogelijk is. Zoals de USSR in 1968 met tanks een einde maakte aan de Praagse Lente, zo maakte de trojka een einde aan de Griekse democratie door daar het bankensysteem op te blazen.
ER IS EEN SOCIALER EUROPA NODIG WAARIN DE VERSCHILLENDE VOLKEN WEER MET ELKAAR SAMENWERKEN
Men wil een ander, socialer Europa, waarin de verschillende volken weer met elkaar samenwerken met respect voor elkaars soevereiniteit. En de tijd dringt: ‘We are facing an emergency. Member-states need to have policy space that allows their democracies to breathe and to put forward sensible policies at the member-state’s level, free of fear of a clamp down from an authoritarian Eurogroup dominated by the interests of the strongest among them and of big business, or from an ECB that is used as a steamroller that threatens to flatten an “uncooperative country”, as it happened with Cyprus or Greece‘.
De Europese Verdragen worden als ‘inhumaan’ ervaren en die verdragen moeten dus aangepast worden. Om te beginnen moet de Eurogroep democratische verantwoording afleggen. Nu gebeurt dat niet, omdat de Eurogroep geen officieel orgaan is, er worden zelfs geen notulen gemaakt van hun vergaderingen. Daarnaast moet de ECB gedepolitiseerd worden. Volgens de organisatoren van de Parijse top is de ECB uiterst politiek, ‘in the most toxic form’. Er moet een eind komen aan de chantage door de trojka en de democratische rechten van burgers moeten worden hersteld, zo luidt de boodschap. Daarvoor moet een Plan B worden opgesteld, dat een einde maakt aan ‘the powers that be‘ en dat rekening houdt met ‘different characteristics of each country’.
En er liggen al vele ideeën ter tafel, van de introductie van parallelle munten tot de digitalisering van eurotransacties; van een ‘community based‘ wisselkoersmechanisme tot een euro-exit. Op één van die ideeën gaan we nader in: The Matheo Solution (TMS) van euro-researcher André ten Dam.
The Matheo Solution
Follow the Money heeft Ten Dam gevraagd wat zijn insteek zal zijn bij de summit in Parijs. Ten Dam liet ons weten: ‘Hoewel ik veel meer maatschappelijk dan politiek geëngageerd ben, ben ik ingegaan op de uitnodiging om naar Parijs te komen. Eurorealisme heeft mijns inziens ook weinig te maken met politiek links, midden of rechts maar veel meer met gezond verstand. Verder wordt steeds duidelijker dat de Europese gedachte onder druk staat, op allerlei vlakken. Het Europa van de ever-closing-union en de gedachte daarbij van een centraal aangestuurde Europese eenheidsworst is immers niet realistisch gebleken en roept bij de burger steeds meer weerstand op, niet alleen in Nederland, maar in alle landen’.
‘In mijn ogen ligt de kracht van Europa juist in de diversiteit en de pluriformiteit, waarmee ik niet wil zeggen dat ieder land niet aan zijn tekortkomingen zou moeten werken. Zorgelijk is verder dat de Europese politieke en bestuurlijke elite is verworden tot een elite zonder ‘maatschappelijke achterban’ en dat het door Europa doorgedrukte beleid overal de nationale democratie en rechtsstaat bedreigt. Als de Europese politieke en bestuurlijke elite de Europese samenwerking wil redden (en dat willen ze) dan zullen ze ‘Europa’ opnieuw moeten uitvinden, het moeten herformuleren’.
ALS DE EUROPESE POLITIEKE EN BESTUURLIJKE ELITE GEEN OOG HEEFT VOOR DE REALITEIT EN NIET HANDELT MET GEZOND VERSTAND DAN ZAL ‘EUROPA’ IMPLODEREN
Ten Dam vervolgt: ‘Maar dan vanzelfsprekend wel met oog voor de realiteit en met gezond verstand. Op diverse vlakken. Laat die elite dat na dan zal ‘Europa’ imploderen en zoals we zien is dat proces inmiddels gaande. De doelstelling van deze top is om tot alternatieve ideeën en voorstellen te komen die wel effectief zijn en waarvoor wel een maatschappelijk draagvlak gevonden kan worden, en om deze ideeën en voorstellen dan aan de beleidsmakers aan te reiken.’
‘Daaraan lever ik graag een bijdrage. Zoals bekend, leg ik mij al jaren toe op één van de Europese vraagstukken, de Europese monetaire unie en de euro. Met The Matheo Solution (TMS) heb ik al in 2010 een structuur voor de monetaire unie aangereikt die wel kan functioneren in de economisch divergente eurozone en tegelijkertijd voldoet aan de nieuw te formuleren criteria voor het Europa van de 21e eeuw. De politieke en bestuurlijke elite zou er verstandig aan doen om niet alleen kennis te nemen van TMS maar nu eindelijk ook eens daarnaar te handelen’.
Verdeeldheid dreigt
Ten Dam betoogt dat de economieën van de eurozone steeds verder van elkaar afdrijven. Niet voor niets, zegt hij, hebben Finse burgers een parlementair debat afgedwongen over een eventuele euro-exit. Niet voor niets willen de Britten betere voorwaarden. Niet voor niets willen de Polen en de Zweden niet aan de euro. Niet voor niets riep de Franse president Hollande deze week de economische noodtoestand uit in zijn land. En niet voor niets haalde de Italiaanse premier Renzi fel uit naar de Europese Commissie, die hij verweet zich met interne Italiaanse politieke aangelegenheden te bemoeien. De eenheid in de eurozone lijkt verder weg dan ooit.
Overigens zijn de initiatiefnemers van deze conferentie niet de enigen die vinden dat het anders kan en moet met de euro. Ook een grote groep economen, waaronder schrijver dezes, heeft een analyse gemaakt van de oorzaken van de eurocrisis en wil nu een stappenplan ontwikkelen om het tij te keren. Het betreft hier niet alleen een groep economen uit de academische wereld, maar ook uit zowel de private als uit de publieke sector.
HET RIGIDE EURO-PACT LOST DE CRISIS NIET OP MAAR BELEMMERT JUIST EEN VOORSPOEDIG HERSTEL
Het rigide europact lost de crisis niet op, maar belemmert juist een voorspoedig herstel. Met The Matheo Solution levert Ten Dam een constructieve bijdrage aan het internationale debat en daarmee heeft hij voor de europroblematiek op innovatieve wijze een oplossing aangedragen die het beste van twee werelden bevat: handhaving van de euro als ‘single currency’ en wereldreserve munt, maar dan wel met de noodzakelijke monetaire flexibiliteit van een intern wisselkoersmechanisme en een landenspecifiek rentebeleid.
De voorafgaande schriftelijke inbreng van Ten Dam voor morgen kunt u hier in zijn geheel nalezen. Een directe live stream verbinding naar de Euro Summit morgen in Parijs vindt u hier.
