Hij zei van niet, maar uit de door de Tweede Kamer opgevraagde stukken blijkt dat demissionair premier Rutte wel degelijk de naam Pieter Omtzigt liet vallen tijdens zijn gesprek met de formateurs.
“Je moet wat met Omtzigt: minister maken.” Die woorden liet VVD-leider Mark Rutte vallen in een gesprek met oud-verkenners Kajsa Ollongren van D66 en Annemarie Jorritsma van VVD. Dat blijkt uit de vrijgegeven gespreksverslagen die de Tweede Kamer woensdag opvroeg voorafgaand aan het debat over het nog slepende formatiedebacle.
Vorige week nog, kort nadat de verkenners aftraden vanwege per ongeluk gelekte gevoelige informatie, zei de minister-president dat hij, ook namens D66-lijsttrekker Sigrid Kaag, kon zeggen ‘dat wij in ieder geval in onze gesprekken het niet hebben gehad over Pieter Omtzigt’. Uit de verslagen blijkt dat Kaag inderdaad de naam Omtzigt niet heeft laten vallen, maar Rutte heeft het dus wel degelijk gehad over het CDA-Kamerlid.
‘Ingewikkeld zonder CDA’
Ook benoemt Rutte graag met het CDA te willen regeren. “Je hebt ze waarschijnlijk nodig, het wordt ingewikkeld zonder het CDA.” Hij hoopt dan ook dat de partij zich herpakt. Die kans is het grootst als lijsttrekker Wopke Hoekstra de meeste stemmen heeft weten binnen te slepen. Moeilijker wordt het als de populaire dossiervreter Omtzigt, ten koste van Hoekstra, meer kiezers voor zich heeft weten te winnen. Het is ook in die omschrijving van een zich wonden likkende CDA dat Rutte de naam Omtzigt laat vallen en oppert dat hij wellicht minister gemaakt kan worden.
De Tweede Kamer vroeg woensdag verschillende formatiestukken op voorafgaand aan een debat met de oud-verkenners. Die werden woensdag naar de Kamer geroepen omdat Ollongren zich op weg naar haar chauffeur liet fotograferen met gevoelige informatie onder de arm. Op een van die A4’tjes vielen de woorden ‘Pieter Omtzigt, functie elders’ te lezen, belangrijke aantekeningen uit de formatie. De Kamer wilde alle aantekeningen, gespreksverslagen, mails en whatsappjes over de formatie inzien. Die zijn donderdagmiddag gepubliceerd.
Groot deel van CDA-fractie voelt meer voor oppositie
Opvallend aan de vrijgegeven informatie is ook de toon van CDA-lijsttrekker Hoekstra. Die is extreem terughoudend, spreekt over een ‘zeer teleurstellende uitslag met voor ons serieuze consequenties’. Hoekstra zegt een ‘heel lastige anderhalf jaar achter de rug’ te hebben en rept van ‘grote terughoudendheid aan onze kant’ als het gaat om meeregeren. Uit het verslag is ook op te maken dat een groot deel van de CDA-fractie niet per se wíl meeregeren, maar meer voelt voor het voeren van oppositie. Hoekstra wil zich ook niet laten verleiden tot het doen van uitspraken over de meest ideale coalities. “Let’s cross that bridge when we get there.”
En waar CDA pas op de plaats maakt, sluit ook D66-leider Kaag samenwerking met die partij niet uit. Kaag wil een zo progressief mogelijk debat. Het liefst met vijf partijen. Als het gaat om samenwerking met de ChristenUnie werpt Kaag twijfels op over de medisch-ethische vraagstukken. “We gaan geen stap terug zetten”, zegt Kaag over de kwestie levensbeëindiging bij ‘voltooid leven’, waar de ChristenUnie fel tegen is. En mochten ze er wel uitkomen, dan nog voelt ze niet heel veel voor samenwerking. “We gaan niet nog vier jaar traineren.”
Klaver: ‘Iedereen wil regeringsdeelname’
Ook GroenLinks leed een week geleden behoorlijk zetelverlies. Maar anders dan bij het CDA staat de GroenLinks-fractie te popelen om mee te regeren. “Iedereen wil regeringsdeelname”, aldus leider Jesse Klaver tegen de verkenners. Halveren van de veestapel is geen principekwestie, zegt Klaver zelfs, terwijl hij zich eerder juist hardmaakte voor halvering. En ook over migratie hoeft het wat hem betreft niet lang te gaan.
Wat deze openbaarheid van alle formatiestukken voor de formatie betekent, is moeilijk te overzien. Wel is duidelijk dat het de positie van demissionair premier Rutte aan het wankelen heeft gebracht. SP-leider Lilian Marijnissen, maar ook Denk-lijsttrekker Farid Azarkan zien hem het liefst vertrekken.
