Donald Trump en Joe Biden zijn de grote namen op het affiche, maar de strijd om de meerderheid in de Amerikaanse Senaat is bijna net zo spannend als hun krachtmeting. De uitkomst daarvan zal een zware stempel drukken op de slagkracht van de volgende president.
De Republikeinse Partij ziet de stand van de presidentiële campagne met lede ogen aan. President Trump richt zich vooral tot zijn harde achterban, terwijl juist meer gematigde kiezers nodig zijn om het tij te keren. De steun voor de Republikeinen onder witte vrouwen met een praktische opleiding en ouderen kalft af en op de gazons in buitenwijken in belangrijke swingstaten zijn meer Biden/Harris-borden te zien dan de Republikeinen lief is.
Dat heeft niet alleen effect op de landelijke race, maar ook op de kansen om de Republikeinse meerderheid in de Senaat te behouden. Er staan dit keer 35 zetels op het spel, waarvan 23 nu worden bezet door Republikeinen en 12 door Democraten.
Het Huis van Afgevaardigden en de Senaat moeten beide akkoord gaan met nieuwe wetten. Laatstgenoemde kamer stelt ook de federale rechters aan. De Republikeinen hebben daar momenteel een meerderheid van 53-47 zetels in handen. Om die over te nemen, moeten de Democraten onder de streep drie of vier zetels winst behalen, afhankelijk van de uitkomst van de presidentsrace (één zetel is gereserveerd voor de vicepresident).
Van de tien zetels die gelden als het kwetsbaarst voor overname door de tegenpartij, worden er acht verdedigd door Republikeinen. We kijken naar vijf interessante strijdtonelen in de race om de Senaat.
1. Alabama: Democraat Doug Jones
Jones is de sterkst bedreigde Democraat. Dat hij überhaupt werd verkozen in de diepconservatieve Yellowhammer State kwam vooral omdat zijn toenmalige Republikeinse tegenstander, Roy Moore, in opspraak kwam door beschuldigingen van misbruik van minderjarigen. De uitslag was desondanks close. Dit keer neemt Jones het op tegen Tommy Tuberville, een voormalige American footballcoach en Trump-loyalist. Volgens (het relatief kleine aantal) peilingen heeft de Republikein een flinke voorsprong.
2. Michigan: Democraat Gary Peters
Peters staat er beter voor dan Jones: hij komt uit een staat die in 2016 nipt voor Trump koos, maar nu naar Biden leunt. Zijn Republikeinse tegenstander, de zwarte Irakveteraan en ondernemer John James, haalt een stuk meer geld op voor zijn campagne dan Peters. In de peilingen gaat de Democraat nog aan kop, maar de Republikein zit hem strak op de hielen.
3. Colorado: Republikein Cory Gardner
Gardner verkoopt zichzelf als een gematigde Republikein, die bereid is deals te sluiten met de tegenpartij. Gezien de stemgeschiedenis van Colorado is dat nodig: de Centennial State koos in 2008 en 2012 overtuigend voor Obama, werd in 2016 gewonnen door Hillary Clinton en zal in november waarschijnlijk voor Biden gaan.
Tegelijkertijd kan Gardner het zich niet veroorloven de harde kern van president Trumps achterban van zich te vervreemden. Zijn Democratische rivaal, oud-gouverneur John Hickenlooper, heeft in de peilingen al maanden een flinke voorsprong.
4. Arizona: Republikein Martha McSally
Oud-gevechtspiloot McSally zit in een beetje in hetzelfde schuitje als Gardner. Ze verloor in 2018 en kreeg een later vrijgekomen Republikeinse zetel toegewezen. Maar de gematigde vrouwelijke kiezers die ze twee jaar geleden niet kon overtuigen, lijken niet van mening te zijn veranderd.
Haar Grand Canyon State leunt minder ver naar Biden dan Colorado, wat voordelig is voor McSally, maar haar Democratische tegenstander, oud-astronaut Mark Kelly, verpletterde haar bij het werven van fondsen en ze hinkt al geruime tijd achter hem aan in de peilingen.
5. North Carolina: Republikein Thom Tillis
Een belangrijke clausule uit de ongeschreven wetten die bij senaatsverkiezingen horen luidt dat ze moeten worden vergezeld door een seksschandaal (of twee). Dat is dit keer het geval in de Old North State, die niet alleen een kritieke rol speelt in de strijd om de meerderheid in de Senaat, maar mogelijk ook doorslaggevend zal zijn in de presidentsverkiezingen.
Verdediger Tillis staat vooral te boek als een trouwe bondgenoot van president Trump. Hij liep in zowel de peilingen als de geldrace achter op zijn Democratische uitdager, Cal Cunningham.
Twee gebeurtenissen zorgden recent voor politieke schokgolven in North Carolina. De band tussen Tillis en Trump werd benadrukt, toen de senator ongeveer tegelijk met de president vernam dat hij het coronavirus had. En over Cunningham, die zich profileert als een solide en betrouwbare ‘family man’, kwam naar buiten dat hij een buitenechtelijke affaire had met de echtgenote van een militaire veteraan.
Uit de eerste peilingen blijkt nog niet dat bovenstaande veel invloed heeft gehad op de kiezer, schreef de statistische nieuwswebsite FiveThirtyEight donderdag. De lichte voorsprong van Cunningham blijft vooralsnog in stand.
Republikeinen twijfelen over koerswijziging
Binnen de Grand Old Party (GOP), de bijnaam van de Republikeinse Partij, klinkt het hier en daar voorzichtig dat de aandacht snel moet worden verlegd naar de senaatsraces, zelfs als dat betekent dat het Witte Huis definitief moet worden opgegeven.
Naast de drie staten die hierboven zijn behandeld, zijn er nog vijf waar Republikeinse ingezetenen moeten vechten voor hun plekje in de Senaat: Georgia, Iowa, Maine, Montana en South Carolina.
Het vooruitzicht dat de Republikeinen het meest van hun à propos brengt, is niet een presidentschap van Joe Biden an sich, maar de volgende twee scenario’s – gerangschikt van ‘kwaad’ tot ‘erger’:
Trump wordt herkozen, maar de Democraten behouden hun meerderheid in het Huis en krijgen ook de Senaat in handen.
Biden wordt president en de Democraten krijgen een meerderheid in beide kamers.
In beide gevallen staan de Republikeinen in het Congres de komende twee jaar vrijwel machteloos aan de zijlijn.
Hooggerechtshof speelt ook een rol
Het tijdige klapstuk dat de Republikeinen cadeau kregen met het overlijden van opperrechter Ruth Bader Ginsburg biedt nog enige troost. De conservatieve meerderheid in het Hooggerechtshof dijt met de aanstaande benoeming van Trumps kandidaat Amy Coney Barret zes van de negen opperrechters. Dat biedt mogelijkheden om de Democratische beleidsagenda tot stilstand te brengen met juridische procedures, mocht scenario twee zich voordoen.
De keerzijde is dat de Democraten hun overwicht in het Congres zouden kunnen gebruiken om de invloed van het Hooggerechtshof terug te dringen of het aantal rechters uit te breiden en zo de conservatieve meerderheid te ondergraven.
Een meerderheid van de Amerikanen is tegen zo’n uitbreiding. De Democraten houden zich daarom angstvallig op de vlakte over hun plannen voor het Hooggerechtshof. Maar het is niet uit te sluiten dat de publieke opinie kantelt als een regering die de puinhopen van de coronacrisis moet opvegen te opzichtig wordt klemgezet door de oppositie.
Senaat drukt stempel op presidentschap
Naarmate de tijd verstrijkt die president Trump rest om zijn dramatische achterstand in de peilingen te keren en gematigde kiezers terug te winnen, verschuift de aandacht steeds meer naar de strijd om de Senaat.
Trump en Biden blijven de hoofdrolspelers, maar wie begin volgend jaar ook plaatsneemt in het Oval Office, zijn termijn zal sterk worden beïnvloed door de partij die de meerderheid in de Amerikaanse Eerste Kamer in handen heeft.
