Twee vrouwen hebben hun leven op het spel gezet om te tonen hoe ellendig het leven eraan toegaat in IS-bolwerk Raqqa. Als ze betrapt werden met hun verborgen camera’s zouden ze zonder pardon gestenigd geweest zijn. Maar de drang om in vrijheid te leven, haalde het van de voorzichtigheid die ze normaal aan de dag leggen. “De wereld moet weten wat hier gebeurt”, aldus Oum Omran en Oum Mohammad (schuilnamen uiteraard; nvdr).
Het enige ‘recht’ dat vrouwen hier hebben, is gehoorzamen en kinderen op de wereld zetten. Wie in het openbaar nog maar een klein deel van haar gezicht toont, riskeert een straf. In de winkel blijkt hoe ver die maatregel doorgetrokken wordt: zelfs op de verpakking van een haarkleurmiddel mag geen vrouwengelaat te zien zijn. “Ze draagt een niqab”, geeft de uitbater als uitleg voor de onherkenbaar gemaakte gezichten. “Elk meisje laat graag haar gezicht zien”, aldus Oum Mohammed. “Wij zijn die optie kwijt. We hebben onze vrouwelijkheid verloren.”
In de taxi speelt een liedje waarin de belangrijkste IS-leider Abu Bakr al-Baghdadi verheerlijkt wordt. De chauffeur geeft aan dat hij gestraft zou worden met dertig zweepslagen als hij een vrouw alleen vervoert. “Die straf hing ook mijn dochter boven het hoofd omdat ze geen niqab droeg”, gaat hij verder. “Maar ik stribbelde tegen door te zeggen dat ik haar vader ben. ‘Je mag me zelfs een boete geven’, dreigde ik. “Maar ik ben diegene die haar straft, niet jij’.”
IS veroverde Raqqa in augustus 2014, een dag die Oum Omran en Oum Mohammad zich nog levendig herinneren. “Het was 1 uur ‘s middags. Ik keek naar buiten en zag veel mensen met zwarte vlaggen. Ze riepen ‘Allahu Akbar’. De volgende dag was de strijd al gestreden”, aldus Oum Mohammad.
Leden van het Vrije Syrische Leger hadden gevochten voor wat ze waard waren. Ze wisten echter dat ze geëxecuteerd zouden worden als ze in handen vielen van IS. Van zodra hun munitie op was, kozen velen voor de verdrinkingsdood in de Eufraat. “Honderden lijken werden opgevist door IS, de wapens konden hen nog van pas komen”, stelt Oum Mohammad. “Daarna werden ze weer in het water gedumpt. Wie nog leefde, werd inderdaad vermoord aan het rondpunt van al-Na’im.”
Vanaf dan mochten vrouwen niet langer alleen de straat op: ze moesten altijd in het gezelschap zijn van een andere vrouw of een mannelijke ‘bewaker’. Studeren en gaan werken was voor hen taboe geworden. Een schok voor beide dames, die voordien goed betaalde jobs hadden.
In het begin mochten vrouwen wel nog normale niqabs dragen, inmiddels is ook dat verleden tijd. “Na het vrijdaggebed kregen we telkens nieuwe regels te slikken”, klinkt het. “Uiteindelijk moesten we zelfs handschoenen en een dubbele niqab dragen, zodat ook onze ogen bedekt waren. Er restte niet veel andere keuze dan thuisblijven. Meisjesscholen werden gesloten, van het oude systeem bleef niets meer over. In de plaats kwamen IS-scholen en lessen over de sharia.”
Voor homo’s en ‘ongelovigen’ brak de hel aan. “Een jongen werd ervan beschuldigd homoseksueel te zijn”, vertelt Oum Mohammed. “Hij werd gearresteerd en vijftien dagen lang op sharia-cursus gestuurd. Hij moest delen van de Koran van buiten leren. Daarna zou het hem wel vergeven worden, dachten we. Maar op een dag werd het volk opgetrommeld voor zijn executie. Er mocht niet gefilmd of ‘Allahu Akbar’ geroepen worden omdat hij een moslim was. Ze hebben hem van het hoogste gebouw van de stad geduwd.”
Oum Mohammed was ook zelf al getuige van de executie van een soldaat. “Ik was op weg naar de markt toen de bus plots stopte. Hij kon niet meer verder rijden omdat er een executie plaatsvond. We mochten uitstappen als we wilden, want dit zou toch een hele tijd duren. Iedereen was benieuwd en ook ik ging kijken. Een jonge soldaat zat op zijn knieën, met messen rond zijn lichaam. Zo’n vier à vijf in het zwart geklede beulen schoten hem dood en onthoofdden hem. Dat hoofd werd vervolgens gespietst en tentoongesteld. Ik kon niet langer kijken. Het leek alsof hij al voordien dood was, zo stil dat hij daar zat. Maar er gaan geruchten dat gevangenen eerst verdoofd worden met kalmeringsmiddelen.”
Oum Omran en Oum Mohammad stoppen ook aan het rondpunt waar honderden -misschien wel duizenden mensen- vermoord werden. “Hier voel ik angst en terreur”, aldus Oum Omran. “Als een vrouw gestenigd wordt, wordt het volk opgeroepen om te komen kijken. De mensen brengen hun eigen stenen mee. Als de ‘gouverneur’ de eerste steen gooit, volgt de rest. Er wordt nooit gezegd wat het slachtoffer misdaan heeft.”
“Soms leggen ze terdoodveroordeelden op de weg en dan rijden ze er met auto’s overheen, tot er niets meer van overblijft. Het lichaam wordt één met de grond, enkel de kleren liggen er nog.”
De vroegere chique wijk is gereserveerd voor buitenlandse strijders. “Zij wonen in de mooiste huizen. Europese vrouwen die naar hier komen, hebben een hogere status dan Syrische burgers. Als ik me met hoge hakken en fleurige kleren op straat zou begeven, zullen zij me meenemen in de auto.”
Natuurlijk hebben de vrouwen al aan ontsnappen gedacht, maar dat bleek vooralsnog onmogelijk. Zeker nu het leven van een vriendin in gevaar was: die was zwanger geworden op een manier dat IS zeker niet zou goedkeuren. “Ze zouden willen weten wie de vader was, maar wat kon ze dan zeggen? Ze zou meer dan waarschijnlijk gestenigd geweest zijn. Daarom hebben we abortuspillen binnengesmokkeld, dat heeft ons heel wat geld gekost. Maar die abortus thuis uitvoeren was de enige manier om haar leven te redden.”
De belangrijkste ontsnappingsroute loopt via de woestijn en neemt vijf dagen in beslag. Een tocht die hen het leven kan kosten. “Daar zijn al heel wat doden gevallen. IS en andere rebellengroepen hebben daar mijnen gelegd, maar niemand weet waar.”
De andere optie is met de bus naar Damascus reizen, maar dat kan enkel voor mensen die zwaar ziek zijn en toestemming krijgen van een ‘IS-dokter’. “Maar hij is in feite een apotheker, geen echte dokter.”
Op het eind van het filmpje trekt Oum Mohammad haar niqab uit en laat ze haar haren wapperen. “Ik verlang naar het moment waarop ik de niqab en de bijhorende duisternis van mij kan afschudden”, besluit ze. “Ik wil zelf kiezen wat ik aandoe, net zoals vroeger. Ik zou zo graag op straat willen lopen zonder die angst te moeten voelen, zonder die wapens en buitenlanders te moeten zien. Ik wil zelf mijn leven bepalen. Ik wil kopen wat ik wil. Ik wil weggaan zonder een bewaker in mijn buurt. Niets is belangrijker in het leven dan vrijheid.”
