Verboden nepvuurwapens oefenen een grote aantrekkingskracht uit op jongeren.

Nederland is in zijn jacht op nepwapens uniek binnen Europa
Imitatiepistolen Verboden nepvuurwapens oefenen een grote aantrekkingskracht uit op jongeren. „Iets wat vandaag in de banlieus is, kan morgen hier populair zijn – ook in Drenthe”, zegt promovendus straatcultuur Jeroen van den Broek.

Martin Kuiper
15 augustus 2019
Leestijd 4 minuten

Nepwapens zijn vaak niet van echt te onderscheiden.
Nepwapens zijn vaak niet van echt te onderscheiden.
Foto Bert Beelen / HH
Bij de politie kwam maandag nog een melding binnen: vier jongeren lopen door het centrum van Goes, eentje met een zwart pistool in zijn hand. Direct trekken de agenten hun kogelwerende vesten aan, een groepje collega’s volgt de jongens via de camera’s. Eenmaal ter plaatse blijken de jongens verdwenen. Niet veel later zoekt de politie de vijftienjarige jongen met het pistool thuis op in Kapelle.

Wat blijkt? Het pistool is een replica. Gewonnen op de kermis in Goes. Maar „niet van echt te onderscheiden”, volgens de politie. Het apparaat wordt in beslag genomen, de jongen moet voor straf naar Halt.

Lookalike-pistolen heten ze ook wel. Populair onder jongeren, een crime voor de politie. Woensdag kwam de replica weer in het nieuws: de vijftienjarige zoon van de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema werd vorige maand opgepakt, omdat hij een verlaten woonboot betrad en zichzelf daar fotografeerde met een nepwapen, vermoedelijk een gasalarmpistool.

Wekelijks gaat de politie op meldingen af, waar achteraf blijkt dat een neppistool in het spel is. Vorig jaar ging het om 874 „incidenten”, een tiental minder dan het jaar ervoor. Ze nam in 2018 bovendien 1.199 „imitatiewapens” in beslag. Met name in de regio’s Rotterdam (139), Den Haag (91), Amsterdam (68) en Utrecht (178) heeft de politie het er druk mee.

Nepwapens zijn verboden in Nederland. Professionele – niet van echt te onderscheiden – replica’s zijn in Italië, Spanje en Griekenland in een souvenirwinkeltje vaak voor een paar tientjes te krijgen. Maar voor deze gas-, lucht- of veerdrukwapens – airsoft heten ze in jargon – heb je in Nederland, in tegenstelling tot nagenoeg de rest van Europa, een vergunning nodig. De douane op Schiphol nam de afgelopen 3,5 jaar 37 strakke imitaties in beslag. De straat mag je met zo’n replica niet op, „omdat ze dreigend kan overkomen en kan worden aangezien voor een echt wapen”, volgens de politie.

Onder schot gehouden
Speelgoedpistolen, zoals verkocht bij Intertoys en Blokker met een zogenoemd CE-keurmerk geheel volgens de Europese richtlijnen, mogen wel. Maar – en hier wordt het ingewikkeld – een volwassene mag er niet mee rondlopen in een winkelcentrum, school, ziekenhuis of in het openbaar vervoer. Het probleem: voor de politie is het lastig in een fractie te beslissen of het apparaat echt of nep is. Bij twijfel word je „onder schot gehouden”, aldus de politie.

Nederland is in zijn jacht op nepwapens uniek binnen Europa

Voorbeelden zat. Tik in op politie.nl ‘nepvuurwapens’: 137 treffers. Een aanzienlijk deel betreft (jonge) mannen die worden aangehouden, omdat ze een ‘nepper’ op zak hebben. Zo dacht een student lollig te zijn, zegt wapendeskundige Jas van Driel. Hij richtte een replica op de voordeur van zijn studentenhuis. Voor hij er erg in had, zegt Van Driel, werd hij „door het arrestatieteam met z’n neus door het beton geduwd”.

Dat de politie het serieus neemt, blijkt ook uit de campagnes die ze voert. In 2016 een landelijke actie. Afgelopen jaar eentje in de regio van Rotterdam. Op scholen proberen agenten jongeren te doordringen van het gevaar van het op zak hebben van een nepwapen.

Gemakkelijk is dat niet. Want ze oefenen een enorme aantrekkingskracht uit op jongeren, promovendus aan de Erasmus Universiteit Rotterdam onderzoekt straatcultuur en socialemediagebruik door jongeren. Poseren met een (nep)wapen op Instagram werkt statusverhogend, Je meet een imago aan dat je ballen hebt, zegt Van den Broek.

Want als de politie ziet dat je online met een wapen poseert, heb je een probleem – jongeren wagen het gokje. Dat het veelal om lookalikes gaat, maakt weinig uit, zegt Van den Broek: „Dat zie je online toch amper.” Via Facebook, Instagram en andere kanalen bereiken jongeren een heel groot publiek en verspreiden straatcultuurtrends zich razendsnel onder alle jongeren. „Iets wat vandaag in de Parijse banlieus hip is, kan morgen hier populair zijn – ook in bijvoorbeeld Drenthe.”

De meeste jongeren posten hun saillante foto’s op een afgeschermd account, zegt Van den Broek, en hopen zo uit handen van de politie te blijven. Minderjarige jongeren die toch gepakt worden met een imitatie-model komen bij Halt terecht. Daar kwamen dit jaar tot nu toe 219 jongeren binnen die de wapen en munitie wet overtraden, zegt directeur Janet ten Hoope. Jongeren met echte pistolen komen bijna nooit bij Halt terecht, zegt Ten Hoope.

Ongeveer eenvijfde van de gevallen betreft jongeren die met „nepvuurwapens” (zoals balletjespistolen en alarmpistolen) worden gepakt, schat Ten Hoope. Zij krijgen maximaal 20 uur werkstraf, bijvoorbeeld in een spoelkeuken, als vakkenvuller, in een magazijn óf bij de politie, zegt Ten Hoope. Ook moeten de jongeren hun excuses aanbieden en „reflecteren” ze in meerdere gesprekken op de gebeurtenis. Het doel volgens de Halt-directeur: „Je wilt vooral weten wat de reden is dat iemand het delict heeft gepleegd.”

Lees ook: Pas op! Een nepwapen is heel gevaarlijk
Of Halsema’s zoon ook bij Halt is aangemeld of terechtkomt, weet ze niet. Als het inderdaad gaat om een „puberale daad”, zegt Ten Hoope, „zou ik het niet vreemd vinden ”.

Volwassenen hangt – in het ergste geval – een maandenlange gevangenisstraf en een boete oplopend tot ruim 20.000 euro boven het hoofd.

In zijn jacht op nepwapens is Nederland uniek binnen Europa, volgens wapendeskundige Van Driel. Nergens in Europa is er zo’n scherp verbod op nepwapens en wordt er zoveel gehandhaafd, zegt hij. Duitsland kent een lichtere variant. En in Mexico en Afghanistan zijn nepwapens ook verboden, volgens Van Driel.

Een voorstander is hij niet van het verbod. Vooral in de grote steden reageert de politie „heel paniekerig” op neppistolen, zegt Van Driel. Op het platteland is er minder angst, volgens hem, en wordt niet direct geschrokken als mensen de trekker overhalen. „In dorpen schieten jongeren nog gewoon met luchtdrukwapens.”

De politie is, wat hem betreft, te veel tijd kwijt aan jongeren met nepwapens. Zaken die – als ze al voor de rechter komen – „maar heel weinig opleveren” . Laaghangend fruit, zegt Jas van Driel. Voor serieuze zaken blijft amper nog tijd over, zegt hij. Jammer, want: „In Amsterdam regent het ondertussen handgranaten.”

INCIDENTEN
Begin april rukte de politie in Rotterdam met veertien auto’s uit voor een man met een wapen. Het bleek een zestienjarige scholier die voor een schoolopdracht een nepwapen gebruikte.

In april kwam bij de Amsterdamse politie een melding binnen van een man die bij De Nederlandsche Bank mensen bedreigde met een pistool. Als twee agenten de man signaleren, rent hij op ze af. De man wordt neergeschoten en heeft – blijkt later – een neppistool op zak.

In 2015 drong een 19-jarige man de NOS-studio in Hilversum binnen, nadat hij de beveiliger had bedreigd met een neppistool. De man eiste zendtijd, maar werd door de politie overmeesterd. De man is in hoger beroep veroordeeld tot drie jaar en vier maanden gevangenisstraf.

Zoon (15) van Femke Halsema in juli gearresteerd, burgemeester geeft uitleg in brief
De vijftienjarige zoon van de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema is vorige maand gearresteerd omdat hij een nepwapen in bezit had en op een woonboot had ingebroken. Dat schrijft de burgemeester van Amsterdam in een brief aan de inwoners van de hoofdstad.

Halsema’s zoon is alleen aangehouden voor overtreding van de Wet wapens en munitie, voor het bezit van een verboden nepwapen. Het is nog niet bekend wat het Openbaar Ministerie de 15-jarige jongen ten laste gaat leggen. Halsema zelf zegt in de brief dat haar zoon geen boot had mogen betreden. Ook daarvoor kan hij nog vervolgd worden. Het Openbaar Ministerie verwacht pas in september meer duidelijkheid te hebben over hoe de zaak wordt afgehandeld.

De zaak kwam vannacht naar buiten . Politie Amsterdam gaat onderzoek laten doen naar het lekken van privacygevoelige informatie naar die krant. Politie en OM weerspreken dat er sprake zou zijn van een doofpot, zoals de krant meldt. Het onderzoek zal worden verricht door het bureau Veiligheid, Integriteit en Klachten (VIK) van de eenheid Amsterdam.

‘Gewone Amsterdamse jongen’
In de brief van burgemeester Halsema, die op de website van de gemeente Amsterdam staat, roept Halsema op haar zoon niet publiekelijk te straffen. ‘Mijn zoon is een gewone Amsterdamse jongen die inderdaad een fout heeft begaan die hij moet herstellen. Hij verdient geen extra publieke straf, alleen omdat hij mijn zoon is.’

Femke Halsema.

De jongen van 15 werd in het weekeinde van 14 juli samen met een vriendje opgepakt na een achtervolging. Hij was met de andere jongen op de vlucht omdat ze waren betrapt ‘nadat ze een verlaten woonboot op waren gegaan en op straat een brandblusser uit die woonboot hadden leeggespoten’, schrijft Halsema. Dat zorgde voor een hoop tumult waar de politie op af kwam.

De zoon van Halsema rende weg voor de politie, gooide zijn nepwapen weg, maar besloot toch te stoppen. De politie heeft hem toen gearresteerd. Hij is later door zijn moeder opgehaald. ‘Ik heb hem opgehaald, bestraft en daarna eindeloos met hem gepraat‘, schrijft Halsema.

‘Twee messen en alarmpistool’
Na de arrestatie vond de politie volgens De Telegraaf op de woonboot twee messen die de jeugdige verdachten kennelijk als wapen hadden meegenomen naar de boot. Ook werd op de vluchtroute een alarmpistool gevonden. De krant spreekt van een gewapende inbraak.

Daar is volgens Halsema geen sprake van, verdedigt ze in de brief. ‘Mijn zoon heeft geen gewapende inbraak gepleegd. Mijn zoon had een (verboden) nepwapen bij zich waarmee hij selfies maakte en was met vriendjes zich aan het vervelen en aan het klieren. Daarmee heeft hij de wet overtreden – hij had het nepwapen niet bij zich mogen hebben en hij had de verlaten boot niet mogen betreden – en daarvoor zal hij de gevolgen moeten dragen.’

Volgens De Telegraaf, die het nieuws vannacht bekend maakte, is er binnen kringen van politie en Openbaar Ministerie groot ongenoegen omdat de aanhouding al weken ‘onder de pet’ wordt gehouden. Maar volgens de burgemeester zelf is dat niet het geval. ‘Er is geen sprake van een doofpot. Er is sprake van een privékwestie, van een jongen van vijftien jaar wiens gegevens in vergelijkbare zaken nooit openbaar zouden zijn gemaakt.’ Ook politie en justitie ontkennen met klem dat er sprake is van ‘iets onder de pet houden’.

Al op de avond dat het gebeurde heb ik tegen de politie gezegd dat mijn zoon als elke Amsterdam­se jongen behandeld dient te worden.

De gegevens van de jongen zijn in de zaak wel afgeschermd. Ook is de zaak overgedragen aan het parket Haarlem om belangenverstrengeling tegen te gaan. De burgemeester zelf geeft aan dat ze niet heeft gevraagd om de naam van haar zoon af te schermen, maar dat ze daar wel dankbaar voor is.

‘Vanaf het begin ben ik me scherp bewust geweest van mijn verantwoordelijkheid als burgemeester van deze stad’, schrijft ze. ‘Al op de avond dat het gebeurde heb ik tegen de politie gezegd dat mijn zoon als elke Amsterdamse jongen behandeld dient te worden. Het enige waarop ik hoopte was dat men discreet zou zijn omdat mijn functie mijn zoon kwetsbaar maakt voor publiciteit die hem jaren kan achtervolgen. Ik heb niet gevraagd om zijn naam af te schermen maar was de politie wel dankbaar toen ik later hoorde dat dit vaak gebeurt en ook in zijn geval was gedaan.’

Bezorgde moeder
De inbraak van half juli en de arrestatie van haar zoon heeft Halsema direct gemeld bij de gemeentesecretaris en het integriteitsbureau van de gemeente, schrijft Halsema. ‘Omdat ik geen enkele verstrengeling wil laten ontstaan tussen mijn bezorgdheid als moeder en mijn verantwoordelijkheid als burgemeester. In de driehoek heb ik er niet over gesproken, aan de commissaris en de hoofdofficier heb ik laten weten dat wij als ouders de zaak met de dienstdoende beambten afhandelen.’